Τον περασμένο Ιανουάριο η Άνγκελα Μέρκελ έκανε το τελευταίο ταξίδι της, προ πανδημίας, στην Τουρκία για να εγκαινιάσει μαζί με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν το νέο γερμανοτουρκικό πανεπιστήμιο στην Κωνσταντινούπολη. Ο Ερντογάν έκανε δώρο στην Μέρκελ έναν μπρούτζινο καθρέφτη.
Eκείνη τον κοίταξε και από τις δύο πλευρές και υπό το χειροκρότημα του Ταγίπ Ερντογάν και των παρισταμένων τον ξανάβαλε στη ξύλινη θήκη του μ’ ένα πλατύ χαμόγελο ζωγραφισμένο στο πρόσωπό της.
Από τότε μέχρι σήμερα, οι κινήσεις του Ερντογάν από το Αιγαίο, έως τις γεωτρήσεις στην Κυπριακή ΑΟΖ, τη Λιβύη, την Αγία Σοφία αλλά και η Συρία προκαλούν την Ευρώπη. Το Βερολίνο όμως επιλέγει τον δρόμο της σιωπής αποδεικνύοντας ότι η άβολη σχέση Γερμανίας-Τουρκίας βρίσκει τρόπο να βγαίνει αλώβητη από τις όποιες αναταράξεις.
Μέρκελ-Ερντογάν: Μια «άβολη» αλλά «απαραίτητη» σχέση
Αποδεικνύει επίσης ότι τίποτε δεν άλλαξε από τη Συμφωνία Μέρκελ- Νταβούτογλου, την άνοιξη του 2016 που κατέστησε την Άγκυρα υπεργολάβο της Γερμανίας αλλά και ολόκληρης της Ε.Ε στη διαχείριση των προσφυγικών και των μεταναστευτικών ροών.
Η Τουρκία «τηρεί» τα συμφωνηθέντα και η Μέρκελ μπορεί και κινείται, με το προσφυγικό και την κρίση του 2015 να ανήκει στο παρελθόν αλλά και να καταγράφεται ως δική της επιτυχής διαχείριση κρίσης. Ο Ερντογάν αλλά και η Μέρκελ κλιμακώνουν σε τακτά χρονικά διαστήματα την ρητορική της διμερούς αντιπαράθεσης. Ο καθένας για τις δικές του σκοπιμότητες:
Ο πρόεδρος της Τουρκίας για να δείξει ότι η οικοδόμηση ενός αυταρχικού προσωποπαγούς καθεστώτος στην Τουρκία είναι εσωτερική υπόθεση και δεν επιτρέπει ούτε στην Γερμανία ούτε στην Ε.Ε κανενός είδους παρέμβαση.
Από την μεριά της η γερμανίδα Καγκελάριος γιατί δεν μπορεί να αποδεχτεί ρητά ή και σιωπηλά την επιθετική πολιτική Ερντογάν καθώς έτσι θα παρουσιαζόταν ως όμηρος των διαθέσεων της Άγκυρας.
Η Μέρκελ επαναλαμβάνει με κάθε ευκαιρία τους «στρατηγικούς δεσμούς» με την Τουρκία και δεσμεύεται να ενισχύσει τον διάλογο με την Άγκυρα για να βοηθήσει στην επίλυση των συγκρούσεων στη Λιβύη και τη Συρία.
Μιλώντας την ημέρα που η Γερμανία ανέλαβε την εξάμηνη εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ, η Μέρκελ δήλωσε ότι συμμερίζεται την άποψη ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να υιοθετήσουν μια πιο «συνεκτική στρατηγική» απέναντι στην Τουρκία, τονίζοντας ότι αυτή η στρατηγική πρέπει να περιλαμβάνει συνεργασία και παράλληλα την άσκηση κριτικής. «Έχουμε στρατηγικούς δεσμούς [με την Τουρκία], καθώς είμαστε και οι δύο μέλη του ΝΑΤΟ.
Επιπλέον, η αντιμετώπιση του ζητήματος των προσφύγων είναι δυνατή μόνο με τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας, εάν καταφέρουμε να καταλήξουμε σε συμφωνίες».
Η Μέρκελ αναγνωρίζει τις διαφορές μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας σε διάφορα πολιτικά ζητήματα όπως το Κυπριακό και τα ανθρώπινα δικαιώματα, υποστηρίζοντας ότι το μπλοκ των 27 μελών θα πρέπει να συνεχίσει την κριτική του προσέγγιση σε αυτά τα θέματα. Ομως μέχρι εκεί. Δεν θα σκεφτόταν ποτέ να ανεβάσει κι άλλο τους τόνους σε ό,τι αφορά τον Ερντογάν όπως για παράδειγμα κάνει ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν.
Η Νάταλι Τότσι, διευθύντρια του Istituto Affari Internazionali και ειδικός σύμβουλος του ύπατου εκπροσώπου της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική Ζοζέπ Μπορέλ σχολιάζει με άρθρο της στο Politico ότι ανεξάρτητα από τον τρόπο που το βλέπει κανείς, η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέναντι στην Τουρκία είναι προβληματική.
Τους τελευταίους μήνες, το μπλοκ έχει υιοθετήσει μια στρατηγική ήπιας αντιπαράθεσης με την Τουρκία για τις ενέργειές στην Μεσόγειο ενώ προσπαθεί να μην αποξενώσει έναν σύμμαχο του ΝΑΤΟ με αυξανόμενη επιρροή στη Λιβύη, όπου οι Ευρωπαίοι θέλουν πάση θυσία να τερματίσουν τον εμφύλιο πόλεμο που αποσταθεροποιεί την ευρύτερη περιοχή στέλνοντας χιλιάδες μετανάστες στις ακτές των χωρών της Μεσογείου.
Η ΕΕ μέχρι σήμερα δεν έχει υιοθετήσει μια κοινή γραμμή απέναντι στην Τουρκία. Τον περασμένο Νοέμβριο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε ένα πλαίσιο περιοριστικών μέτρων ως απάντηση στις τουρκικές προκλήσεις στην ανατολική Μεσόγειο, ανοίγοντας τον δρόμο για την επιβολή ταξιδιωτικών απαγορεύσεων αλλά και το πάγωμα περιουσιακών στοιχείων σε άτομα ή οντότητες που είναι υπεύθυνα ή εμπλέκονται σε τέτοιες δραστηριότητες.
Επίσης μείωσε την προενταξιακή βοήθεια προς την Τουρκία και κάλεσε την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων να επανεξετάσει τις δανειοδοτικές της δραστηριότητες στη χώρα. Ολα αυτά όμως δεν πτοούν την Τουρκία. Η επιβολή κυρώσεων, κάτι που ζητούν Ελλάδα και Κύπρος, είναι μια προοπτική που αντιμετωπίζεται με δυσαρέσκεια στο Βερολίνο.
Εμπόριο, όπλα και τουρισμός
Η Μέρκελ χρειάζεται τον Ερντογάν και επιθυμεί διακαώς να τηρήσει τη συμφωνία με την ΕΕ για το προσφυγικό. Από την πλευρά του, ο Ερντογάν την χρειάζεται επίσης για να τηρήσει και αυτός τη δέσμευσή του απέναντι στους Τούρκους πολίτες ότι θα μπορούν να ταξιδεύουν στην Ευρώπη χωρίς βίζα. Κάπου εκεί όμως η συμβίωση τελειώνει.
Η στάση της Μέρκελ έχει εξήγηση πρωτίστως οικονομική. Στην Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν η Γερμανία αντικρίζει έναν από τους σημαντικότερους οικονομικούς εταίρους της. Ο όγκος διμερούς εμπορίου ξεπερνά τα 40 δισ. δολάρια κατά προσέγγιση, δηλαδή 1,5% του γερμανικού διεθνούς εμπορίου και το 10% του τουρκικού. Η Γερμανία αποτελεί τον πρώτο προορισμό των τουρκικών εισαγωγών.
Περίπου 80.000 γερμανοτουρκικές επιχειρήσεις λειτουργούν στην Γερμανία, με ετήσιο τζίρο περί τα 52 δισ. ευρώ, απασχολώντας σχεδόν 500.000 άτομα σε 50 διαφορετικούς κλάδους.Τουλάχιστον 4 εκατομμύρια πολίτες ή απλώς κάτοικοι της Γερμανίας αποτελούν την μεγάλη τουρκική κοινότητα στην Γερμανία, την μεγαλύτερη στην Ευρώπη.
Περισσότερες από 7.500 γερμανικές εταιρείες έχουν επενδύσει στην Τουρκία 13 δισ. ευρώ σε εργοστάσια, καταστήματα και γραφεία.
Και η γερμανική βιομηχανία όπλων έχει ως καλύτερο πελάτη της την Τουρκία. Μέσα σε ένα από τα έγγραφα που είδαν το φως της δημοσιότητας, γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στο θέμα των υποβρυχίων της Howaldtswerke-Deutsche Werft GmbH (που ανήκει στην ThyssenKrupp Marine Systems) για το τουρκικό πολεμικό ναυτικό.
Η Τουρκία καλύπτει το 1/3 των εξαγωγών της Γερμανίας σε στρατιωτικό υλικό. Οι γερμανικές εξαγωγές όπλων προς την Τουρκία το 2019 ήταν διπλάσιες σε σχέση με το 2018 και ξεπερνούν τα €300 εκατομμύρια. Οι άμεσες επενδύσεις από τη Γερμανία προς την Τουρκία αντιπροσωπεύουν το 7-8% των συνολικών προς τη χώρα και η ροή συνεχίζεται.
Σημαντικός είναι και ο αριθμός των Γερμανών τουριστών που επισκέπτεται την Τουρκία, ο οποίος άγγιζε τα 4 εκατ. σε ετήσια βάση, προ πανδημίας, προσφέροντας έσοδα πολλών δισ. στον προϋπολογισμό της.
