Η κυρά-Σαρακοστή είναι ένα πολύ παλιό άγνωστο σε πολλούς έθιμο που σχετίζεται με το Πάσχα. Ένα είδος ημερολόγιο με το οποίο μετρούσαν παλιά τις εβδομάδες από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι τη Μεγάλη Εβδομάδα. Η κυρά-Σαρακοστή, ήταν μια χάρτινη κούκλα που έμοιαζε με καλόγρια, με 7 πόδια, σταυρωμένα χέρια γιατί προσεύχεται, ένα σταυρό γιατί πήγαινε στην εκκλησία και φυσικά χωρίς στόμα για να δείχνει ότι είναι καιρός νηστείας.
Στο τέλος κάθε εβδομάδας, μετά την Καθαρά Δευτέρα, της έκοβαν κι από ένα πόδι. Το τελευταίο το έκοβαν το Μεγάλο Σάββατο. Αυτό το τελευταίο κομμάτι χαρτί το δίπλωναν καλά και το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο, το τοποθετούσαν μαζί με άλλα στην φρουτιέρα και όποιος το έβρισκε θεωρούνταν τυχερός και γουρλής. Σε κάποιες περιοχές, το έβδομο πόδι το τοποθετούσαν μες στο ψωμί της Ανάστασης και όποιος το έβρισκε του έφερνε γούρι. Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, η κυρά-Σαρακοστή φτιαχνόταν και από ζυμάρι με απλά υλικά και, κυρίως, πολύ αλάτι για να μη χαλάσει. Εννοείται πως δεν ήταν για φάγωμα, αφού χρησιμοποιούνταν ως ημερολόγιο.
Αλλού πάλι, την έφτιαχναν από πανί και τη γέμιζαν με πούπουλα. Στον Πόντο, η κυρά-Σαρακοστή ήταν μια πατάτα ή ένα κρεμμύδι που το κρεμούσαν απ’ το ταβάνι και πάνω του είχαν καρφωμένα επτά φτερά κότας, ώστε να αφαιρούν ένα φτερό κάθε εβδομάδα. Εδώ το έθιμο ονομαζόταν «Κουκουράς» που κάποιοι το χρησιμοποιούσαν και για να φοβερίζουν τα παιδιά!
Για το έθιμο της κυρα-Σαρακοστής έχει γραφτεί κι ένα ποιηματάκι (Αγνώστου):
Την κυρά Σαρακοστή
Την κυρά Σαρακοστή
που “ναι έθιμο παλιό
οι γιαγιάδες μας τη φτιάχναν”
με αλεύρι και νερό.
Για στολίδι της φορούσαν
στο κεφάλι ένα σταυρό
μα το στόμα της ξεχνούσαν
γιατί νήστευε καιρό.
Και τις μέρες τις μετρούσαν
με τα πόδια της τα επτά
κόβαν ένα τη βδομάδα
μέχρι να ρθει η Πασχαλιά.
