Η περιπέτεια των Ελλήνων που υπέστησαν μια εξουθενωτική οικονομική κρίση, μπορεί να αποτελέσει έναν οδηγό για τους κινδύνους που απειλούν μια δημοκρατία της Ευρώπης την εποχή της πανδημίας του κορωνοϊού στη Γηραιά Ήπειρο.
Σε άρθρο του το Bloomberg αναφέρει ότι τα βάσανα της Ελλάδας κατά το δεκαετές οικονομικό σοκ, μπορούν να αποτελέσουν παράδειγμα για τις χώρες της Ευρώπης στην κρίσιμη σημερινή συγκυρία.
Μια συρρίκνωση της τάξης τουλάχιστον του 10% μπορεί να είναι κάτι άνευ προηγουμένου στα μεταπολεμικά χρόνια για τα περισσότερα βιομηχανοποιημένα έθνη, αλλά αυτή ακριβώς είναι η πρόβλεψη της UniCredit για τη ζώνη του ευρώ, τη Βρετανία και τις ΗΠΑ, όταν βγουν από τη δίνη του κορωνοϊού.
Η εμπειρία που βίωσε η Ελλάδα μπορεί να είναι διαφορετική, αλλά συγκρίσιμου μεγέθους, και είχε σοβαρές συνέπειες τις οποίες οι πολιτικές τάξεις του κόσμου αξίζει να αναλογιστούν, αναφέρεται στο άρθρο.
Ψάχνοντας Για Έναν Αποδιοπομπαίο Τράγο
Το ελληνικό προηγούμενο δείχνει ξεκάθαρα ότι όταν η ανεργία αυξάνεται, οι κυβερνήσεις πέφτουν.
Όπως εξηγεί το άρθρο, η «θύελλα» του ελληνικού χρέους της τελευταίας δεκαετίας κατάφερε ένα σφοδρό πλήγμα στην ανάπτυξη, όξυνε τη λιτότητα που έπληξε πρώτα τα πιο ευάλωτα κοινωνικά στρώματα και εκτόξευσε την ανεργία.
Η οικονομική καταστροφή άνοιξε δρόμο στον εξτρεμισμό, που οξύνθηκε από τις πολιτικές ευθύνες για την κατάσταση. Πρόκειται για μια διδακτική ιστορία για το ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες τέτοιου είδους κρίσεων, σύμφωνα με τον πρώην πρωθυπουργό της χώρας, Αντώνη Σαμαρά.
«Είναι αδύνατον να αποφευχθούν οι κλυδωνισμοί» εξηγεί στο πρακτορείο ο κ. Σαμαράς, που όπως αναφέρεται ανέλαβε την εξουσία όταν η οικονομία της Ελλάδας συρρικνωνόταν με ετήσιο ρυθμό πάνω από 8%. «Όταν ο φόβος μετατρέπεται σε πανικό, τότε η δυσαρέσκεια μετατρέπεται σε οργή, και αυτό το μίγμα είναι εκρηκτικό», σημειώνει.
Δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο πόσο άσχημα θα πληγεί η παγκόσμια ανάπτυξη από την κρίση του κορονοϊού, διαφαίνεται ωστόσο ότι ο υπόλοιπος κόσμος θα πάρει τουλάχιστον μια γεύση από όσα υπέφερε η Ελλάδα.
Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας προειδοποιεί ότι 25 εκατομμύρια θέσεις εργασίας ενδέχεται να χαθούν φέτος, ενώ η Goldman Sachs αναμένει ότι η ανεργία στις ΗΠΑ θα φτάσει το 15%. Ορισμένοι οικονομολόγοι κάνουν συγκρίσεις ακόμα και με τη «Μεγάλη Ύφεση», τονίζει το δημοσίευμα.
Η κρίση στην Ελλάδα άφησε σχεδόν το 30% του εργατικού δυναμικού χωρίς δουλειά, ενώ η ανεργία των νέων ξεπέρασε το 50%. Περισσότερα από τα μισά δάνεια στους ισολογισμούς των τραπεζών της χώρας «κοκκίνισαν».
Η οικονομία συρρικνώθηκε περίπου κατά 25% σε μια δεκαετία, ενώ το ποσοστό των ατόμων που κινδυνεύουν από τη φτώχεια έφθασε σε επίπεδα που σπάνια παρατηρούνται σε καιρό ειρήνης, υπενθυμίζουν οι αρθρογράφοι.
Η λιτότητα που επέβαλαν στην Ελλάδα οι πιστωτές της εξακολουθεί να γίνεται αισθητή σήμερα. Ο μέσος Έλληνας έχασε περίπου το ένα πέμπτο του διαθέσιμου εισοδήματός του και οι μη καταβληθέντες φόροι που οφείλονταν στο κράτος τριπλασιάστηκαν μέσα σε εννέα χρόνια, φτάνοντας τα 104 δισεκατομμύρια ευρώ (114 δισεκατομμύρια δολάρια) στο τέλος του 2018.
Παρατηρητήριο Ύφεσης
Υπάρχουν προηγούμενα για καμπύλες τόσο βαθιές όσο αυτή που προβλέπεται για το 2020, αναφέρει το Bloomberg.
Εν τω μεταξύ, πέντε πρωθυπουργοί έχασαν την εξουσία εν μέσω της αντιπαράθεσης σχετικά με την ύφεση. Μεταξύ αυτών ήταν ο Σαμάρας, ένας από τους ελάχιστους ηγέτες παγκοσμίως που κλήθηκαν να διαχειριστούν τις συνέπειες μιας τόσο βαθιάς ύφεσης.
Κατά τη διάρκεια της θητείας του από το 2012 έως το 2015, παρακολούθησε το ακροδεξιό κόμμα της Χρυσής Αυγής να εκμεταλλεύεται τις κοινωνικές συνέπειες της κρίσης και να χρησιμοποιεί ρατσιστική και νεοναζιστική ρητορική για να γίνει η τρίτη πολιτική δύναμη στη χώρα.
Όταν ένας από τους υποστηρικτές του δολοφόνησε έναν ραπ καλλιτέχνη το 2013, ο Σαμαράς αναγκάστηκε να δράσει. Συνέλαβε ολόκληρη την ηγεσία της ΧΑ, και το κόμμα δεν ανέκαμψε ποτέ από τότε.
Ο Σαμαράς πέτυχε μια στροφή στην οικονομία, αλλά όταν άρχισε να διαφαίνονται τα πρώτα ίχνη ανάπτυξης έχασε τις εκλογές από μία άλλη μορφή λαϊκισμού, επισημαίνουν οι αρθρογράφοι, αναφερόμενοι στη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ και του Αλέξη Τσίπρα. «Ήταν άλλο ένα προσφάτως ανερχόμενο πολιτικό κίνημα, του οποίου η αριστερή πλατφόρμα απαιτούσε μια πιο επιθετική αντιπαράθεση με τους πιστωτές της Ελλάδας» σημειώνει.
Αυτό που μπορεί να βοηθήσει τις χώρες να αποφύγουν τις πολιτικές αναταράξεις που υπέστη η Ελλάδα, είναι το γεγονός ότι για τον κορονοϊό δεν ευθύνεται κανείς, έτσι δεν υπάρχει εύκολος αποδιοπομπαίος τράγος, σύμφωνα με τον Μανώλη Γαλενιάνο, καθηγητή οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου.
Επιπλέον, η παρούσα κρίση δεν οφείλεται σε διαρθρωτικές ανισορροπίες, όπως το υψηλό χρέος και τα υψηλά ελλείμματα, επομένως η ανάπτυξη θα μπορούσε, θεωρητικά, να συνεχίσει από εκεί που σταμάτησε, με την προϋπόθεση ότι η παραγωγική ικανότητα της οικονομίας δεν θα έχει υποστεί σοβαρή ζημιά, εξηγεί ο καθηγητής.
Το Καλοκαίρι Της Δυσαρέσκειας
Η επικείμενη ύφεση «είναι πολύ διαφορετική από την κρίση της ευρωζώνης», εξηγεί στο Bloomberg o Πάνος Τσακλόγλου, καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο οποίος διετέλεσε διαπραγματευτής της Ελλάδας με τους Ευρωπαίους πιστωτές της. «Είναι εξωγενής, καθώς δεν οφείλεται σε λάθη πολιτικής. Είναι συμμετρική, καθώς επηρεάζει όλες τις χώρες και μπορεί να δημιουργήσει σοβαρές αρνητικές εξωτερικότητες μεταξύ των χωρών».
Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, από τη Γερμανία μέχρι το Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν ήδη προσφέρει ενισχυμένα και στοχοθετημένα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας για να περιορίσουν τις οικονομικές επιπτώσεις στους εργαζόμενους κατά τη διάρκεια της επιδημίας, κάτι που δεν είχε δυνατότητα να κάνει η Ελλάδα.
Ωστόσο, η Σωτηρία Θεοδωροπούλου, ανώτερη ερευνήτρια στο Ευρωπαϊκό Συνδικαλιστικό Ινστιτούτο με έδρα τις Βρυξέλλες, προειδοποιεί ότι η σημερινή κρίση, εάν αντιμετωπιστεί ανεπαρκώς, θα μπορούσε να σπείρει τους σπόρους επιζήμιων πολιτικών, και να φέρει ενδεχομένως ένα καλοκαίρι δυσαρέσκειας μεταξύ των φτωχότερων στρωμάτων της κοινωνίας.
«Οι άνθρωποι σε μη τυποποιημένες συμβάσεις, όσοι εργάζονται για την gig economy και οι εργαζόμενοι με μερική απασχόληση δεν απολαμβάνουν το ίδιο επίπεδο προστασίας ή κοινωνικών παροχών για να ξεπεράσουν τη θύελλα», εξηγεί η ερευνήτρια.
Οικονομική Δυσφορία
Μπορεί να πάρει χρόνια για να ανακτηθεί το εισόδημα που χάνεται κατά τη διάρκεια μίας ύφεσης, επισημαίνει το άρθρο.
Όπως συνέβη και με το ελληνικό παράδειγμα, η Θεοδωροπούλου επισημαίνει ότι ένα αφήγημα που μπορεί να ενισχύσει τα λαϊκιστικά κόμματα είναι η αντίληψη ότι άλλες χώρες δεν δείχνουν αλληλεγγύη. Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης στην Ιταλία, Ματέο Σαλβίνι, εξέφρασε αυτό το συναίσθημα στις 27 Μαρτίου, όταν χαρακτήρισε την Ευρωπαϊκή Ένωση «μια φωλιά φιδιών και τσακαλιών», την οποία η ψηφοφόροι πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο να εγκαταλείψουν.
Προς το παρόν, ο Αντώνης Σαμάρας υπογραμμίζει ότι οι κυβερνήσεις μπορούν να μετριάσουν τις πολιτικές επιπτώσεις μόνο αν θεωρηθεί ότι διαχειρίζονται αποτελεσματικά την κρίση. Οι επικεφαλής των κυβερνήσεων πρέπει να βαδίσουν σε ένα τεντωμένο σχοινί, ισορροπώντας ανάμεσα στην «αποφασιστικότητα και τη συμπόνια» και πρέπει να σκεφτούν αντισυμβατικά όσον αφορά πολλά πράγματα, συμπεριλαμβανομένων των σχεδίων έκτακτης ανάγκης.
«Εάν ευρωπαϊκές οικονομίες αφεθούν να καταρρεύσουν, χωρίς αυτή η κρίση να αποτελεί δική τους ευθύνη, αυτό θα οδηγήσει σε άνοδο του ευρωσκεπτικισμού», προειδοποιεί ο Σαμαράς. «Κι αυτό» όπως λέει, «μπορεί να έχει ως συνέπεια την πλήρη αποσύνθεση της ΕΕ».
