Δεκαετίες μετά την καταστροφή του Τσερνόμπιλ, το επίπεδο μόλυνσης με καίσιο-137 εξακολουθεί να είναι υψηλό και στο Μόναχο
Έχουν περάσει πολλά χρόνια από την καταστροφή του αντιδραστήρα του Τσερνόμπιλ το 1986, ωστόσο ορισμένα είδη μανιταριών και θηραμάτων εξακολουθούν να είναι μολυσμένα με μεγάλο βαθμό με καίσιο-137.
“Περισσότερα από 30 χρόνια μετά την καταστροφή, το επίπεδο εκείνης της εποχής έχει μειωθεί στο μισό”, υπολογίζει ο Hauke Doerk, φυσικός και σύμβουλος ενεργειακής πολιτικής στο Περιβαλλοντικό Ινστιτούτο του Μονάχου. “Σε 30 χρόνια η τιμή θα είναι στο ένα τέταρτο, σε 60 χρόνια στο ένα όγδοο”.
Η ραδιενεργός μόλυνση των μανιταριών, των άγριων μούρων και του αγριογούρουνου επηρεάζει κυρίως περιοχές της νότιας Βαυαρίας, αλλά και της Αυστρίας, τονίζει ο Hauke Doerk. Τα επίπεδα είναι ιδιαίτερα υψηλά εκεί όπου έπεσε το μεγαλύτερο μέρος του ραδιενεργού νέφους του Τσερνόμπιλ την άνοιξη του 1986.
Ακόμη και 1.000 χιλιόμετρα μακριά από τον αντιδραστήρα του ατυχήματος, η μόλυνση του εδάφους ήταν τεράστια εκείνη την εποχή, με τοπικές μέγιστες τιμές έως και 100.000 μπεκερέλ (Bq) καισίου-137 (Cs-137) ανά τετραγωνικό μέτρο.
Σύμφωνα με στοιχεία της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ακτινοπροστασίας, στις πληγείσες περιοχές περιλαμβάνονται επίσης δάση γύρω από το Μόναχο. Όποιος μαζεύει μανιτάρια θα πρέπει επομένως να είναι προσεκτικός και να ενημερωθεί εκ των προτέρων για την εν λόγω περιοχή.
Η έκθεση σε καίσιο-137 εξακολουθεί να είναι αυξημένη ακόμη και μετά από δεκαετίες. “Ανάλογα με την ποικιλία και την τοποθεσία, ωστόσο, οι τιμές ποικίλλουν σημαντικά”, λέει η Annette Sperrfechter, εκπρόσωπος του Ινστιτούτου Περιβάλλοντος.
Το γεγονός ότι δεν είναι ακόμη μολυσμένα όλα τα τρόφιμα οφείλεται στο ότι το καίσιο-137 στις γεωργικές εκτάσεις έχει εκπλυθεί σε βαθύτερα στρώματα του εδάφους με την πάροδο των ετών ή έχει δεσμευτεί σε ορυκτά, εξηγεί ο Hauke Doerk.
Η κατάσταση είναι διαφορετική στα δάση. “Πρόκειται για ένα κλειστό οικοσύστημα, οπότε η μόλυνση αποσυντίθεται πιο αργά”, λέει ο Doerk. Το καίσιο μεταφέρεται αργά σε βαθύτερα στρώματα του δασικού εδάφους.
Η ραδιενεργός ουσία παραμένει στη βιόσφαιρα και απορροφάται έντονα, ιδίως από ορισμένα είδη μυκήτων. Η περιεκτικότητα σε 4.000 μπεκερέλ ανά χιλιόγραμμο (Bq/kg) νωπής μάζας έχει ανιχνευθεί σε ορισμένες ποικιλίες δασικών μανιταριών από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ακτινοπροστασίας τα τελευταία χρόνια.
Από την καταστροφή του αντιδραστήρα, το Περιβαλλοντικό Ινστιτούτο του Μονάχου μετρά τακτικά τα επίπεδα ραδιενέργειας στα τρόφιμα και σε περιβαλλοντικά δείγματα. Πριν από δύο χρόνια, οι επιστήμονες βρήκαν μανιτάρια με 850 μπεκερέλ σε ένα σούπερ μάρκετ του Μονάχου.
Ένας συλλέκτης μανιταριών από την περιοχή του Starnberg υπέβαλε επίσης ένα δείγμα καστανιάς στο Ινστιτούτο Περιβάλλοντος πριν από δύο χρόνια. Η τιμή εκείνη την εποχή ήταν 2.000 μπεκερέλ, δήλωσε το Ινστιτούτο. “Δυστυχώς, η μόλυνση στα πληγέντα δάση μειώνεται πολύ αργά”, λέει ο Hauke Doerk.
Αυτό ισχύει επίσης για ορισμένα δάση γύρω από το Μόναχο. Η έκθεση στην ακτινοβολία μπορεί να υπόκειται σε έντονες περιφερειακές διακυμάνσεις.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ορισμένα είδη μανιταριών επηρεάζονται ιδιαίτερα. Το Περιβαλλοντικό Ινστιτούτο δείχνει σε χάρτη στο διαδίκτυο (umweltinstitut.org) ότι, για παράδειγμα, ορισμένα μανιτάρια που βρέθηκαν στη λίμνη Starnberg εξακολουθούν να περιέχουν περισσότερα από 600 Bq ανά κιλό.
Το 2021, μετρήθηκαν 157 Bq /kg Cs-137 σε μανιτάρια από το Oberhaching. Σε μανιτάρια από το Krailling, η τιμή ήταν 52,9 Bq/kg Cs-137.
Ορισμένα είδη μανιταριών μπορεί να έχουν έως και αρκετές χιλιάδες μπεκερέλ καισίου-137 ανά κιλό, σύμφωνα με την τρέχουσα έκθεση της BfS. Για να γίνει αυτό κατανοητό, ένας συλλέκτης τρώει οκτώ κιλά μανιτάρια ανά σεζόν, τα οποία είναι μολυσμένα με 1.000 Bq ανά κιλό καισίου-137. Συνεπώς, προσλαμβάνει 8.000 Bq.
Σύμφωνα με τον Doerk, αυτό αντιστοιχεί σε δόση ακτινοβολίας 0,1 μικροσίβερτ (mSv), δηλαδή τη δόση από περίπου πέντε ακτινογραφίες θώρακος. Πόσο επικίνδυνο είναι αυτό; “Οι απόψεις διίστανται”, λέει ο Doerk. “Δεν υπάρχει έκθεση σε ακτινοβολία που να είναι ακίνδυνη”.
Τα μανιτάρια των οποίων η περιεκτικότητα σε καίσιο-137 υπερβαίνει τα 600 μπεκερέλ ανά κιλό δεν επιτρέπεται να πωλούνται στη Γερμανία. Ωστόσο, το όριο αυτό δεν ισχύει για τα μανιτάρια που συλλέγονται ιδιωτικά για προσωπική κατανάλωση.
Οι εισαγωγείς είναι υπεύθυνοι για τη διασφάλιση της τήρησης των οριακών τιμών, που ελέγχονται με τυχαία δείγματα. Όλες οι εισαγωγές δεν μπορούν να μετρηθούν, τονίζει το Ινστιτούτο Περιβάλλοντος.
Το κρέας του αγριογούρουνου μπορεί να είναι ακόμη πιο μολυσμένο. “Στις περισσότερο μολυσμένες περιοχές, σύμφωνα με την BfS, εξακολουθούν να μετρώνται σε μεμονωμένες περιπτώσεις τιμές σε αγριογούρουνα, οι οποίες υπερβαίνουν την οριακή τιμή για την εμπορία των 600 Bq ανά κιλό κατά περισσότερο από δέκα φορές.
Τα δεδομένα που μετρήθηκαν σε τυχαία δείγματα από το 2018 έως το 2020 για τα θηράματα έφτασαν σε τιμές έως και περίπου 1.600 Bq ανά κιλό. Στην κορυφή ήταν οι αγριόχοιροι, ακολουθούμενες από τα ζαρκάδια και τα ελάφια.
Αυτό οφείλεται στις διατροφικές συνήθειες των αγριογούρουνων, οι οποίες εξακολουθούν να είναι εξαιρετικά υψηλά μολυσμένες.
Σύμφωνα με την BfS, οι τιμές είναι “πάνω από δέκα φορές υψηλότερες από εκείνες των βρώσιμων μανιταριών”. Συνεπώς, το κρέας αγριόχοιρου είναι σημαντικά πιο μολυσμένο από το κρέας άλλων ειδών θηραμάτων.
Όσοι θέλουν να μειώσουν την προσωπική τους έκθεση “θα πρέπει να απέχουν από την υπερβολική κατανάλωση θηραμάτων και αυτοσυλλεγόμενων μανιταριών στις υψηλότερα μολυσμένες περιοχές”, συμβουλεύει η BfS. Εάν το κυνήγι ή τα άγρια μανιτάρια καταναλώνονται σε κανονικές ποσότητες, η πρόσθετη έκθεση σε ακτινοβολία είναι συγκριτικά χαμηλή.
