“Αισθάνομαι ανακούφιση”, έλεγε προ δυο εβδομάδων μια φανερά εξουθενωμένη καγκελάριος μετά τον μαραθώνιο διαπραγματεύσεων στο πλαίσιο της τελευταίας Συνόδου Κορυφής. Ανακούφιση, διότι μετά από εβδομάδες επίπονων διαβουλεύσεων η Γερμανική Προεδρία είχε καταφέρει να βρεθεί κοινός παρανομαστής στα μείζονα ζητήματα του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού και του Ταμείου Ανάκαμψης, συμπεριλαμβανομένου ενός μηχανισμού για τον έλεγχο του κράτους δικαίου στις χώρες της ΕΕ.
Η Άγκελα Μέρκελ είχε επιστρατεύσει όλες τις διαπραγματευτικές της ικανότητες και, κυρίως, την πολυετή της πείρα ως μακροβιότερη ηγέτιδα της ΕΕ, για να μεταπείσει τις Πολωνία και Ουγγαρία και να αποσύρουν τα επαπειλούμενα βέτο τους.
Η συμφωνία επί του προϋπολογισμού σε συνάρτηση με το Ταμείο Ανάκαμψης, με συνολική δύναμη πυρός 1,8 τρις ευρώ, είναι ασφαλώς η μεγάλη επιτυχία του γερμανικού εξαμήνου. Σε περίπτωση αποτυχίας της καγκελαρίου “η ΕΕ θα είχε διολισθήσει σε μια βαθιά κρίση”, εκτιμά η Ντανιέλα Σβάρτσερ από το Γερμανικό Ίδρυμα Εξωτερικής Πολιτικής.
H δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης ήταν σημαντική. Το γεγονός ότι καταβάλλονται μη επιστρεπτέες επιχορηγήσεις δείχνει το μέγεθος της κρίσης”.
Ιστορικό οικονομικό πακέτο
Βέβαια το γεγονός ότι η κατάσταση έπρεπε να φτάσει στα άκρα, με την συμφωνία να επιτυγχάνεται σχεδόν στην εκπνοή της Γερμανικής Προεδρίας και όχι ήδη κατά τη Σύνοδο Κορυφής του καλοκαιριού, καταδεικνύει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα η ΕΕ. “Δυο χώρες (σσ. Πολωνία και Ουγγαρία) εργαλειοποίησαν τους ευρωπαϊκούς θεσμούς για εσωτερική κατανάλωση”,σύμφωνα με την ειδικό.
Για να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της πανδημίας οι χώρες της ΕΕ προχωρούν για πρώτη φορά στα χρονιά σε κοινό δανεισμό και κοινή ανάληψη χρεών. Υπάρχει περίπτωση αυτή η ιστορική τομή να τις φέρει και πιο κοντά; “Αυτό θα το δείξει η ιστορία”, σχολιάζει ο γερμανός πρέσβης στην ΕΕ Μίχαελ Κλάους. “Έχω τις αμφιβολίες μου.
Μπορεί όμως και να εκτιμήσει κανείς ότι οι προκλήσεις αυτές έκαναν την ΕΕ πιο δυνατή”. Ο γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας είχε βαφτίσει το γερμανικό εξάμηνο ”κορωνο-προεδρία”, διότι η πανδημία επέβαλε την ατζέντα των θεμάτων και επειδή δεν μπορούσαν να υλοποιηθούν δράσεις στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. “Είχαμε στη διάθεσή μας μόλις το 30% των δυνατοτήτων για συνεδριάσεις”, αναφέρει ο πρέσβης Κλάους. Αυτός είναι και ο λόγος που η Γερμανική Προεδρία έπρεπε να επικεντρωθεί σε λίγα και ουσιώδη.
“Θα μας λείψει η Μέρκελ”
Μια ακόμη επιτυχία του γερμανικού εξαμήνου είναι αναμφίβολα η -επίσης στο παρά πέντε- συμφωνία επί των κλιματικών στόχων. Οι αναθεωρημένοι σχεδιασμοί προβλέπουν τη μείωση των επιβλαβών εκπομπών αερίων μέχρι το 2030 όχι κατά 40%, αλλά πλέον κατά 55%. Η συγκατάθεση της Πολωνίας και άλλων χωρών που εξαρτώνται από τα ορυκτά καύσιμα “εξαγοράστηκε” με επιδοτήσεις για την ενεργειακή στροφή. “Ήταν μια ευτυχής ιστορική συγκυρία, που προεδρεύουσα κατά την περίοδο της πανδημίας ήταν τυχαίως η Γερμανία”, σχολιάζει ο επικεφαλής του think tank “European Policy Centre”, Γιάννης Εμμανουηλίδης.
Ο έμπειρος αναλυτής εκτιμά ότι μικρότερες χώρες δεν θα ήταν σε θέση να πετύχουν αυτούς τους συμβιβασμούς. Σε αυτά τα συμφραζόμενα ο ίδιος απονέμει τα εύσημα στην καγκελάριο Μέρκελ. “Θα μας λείψει”, λέει ο έλληνας αναλυτής εν όψει της αποχώρησής από την ενεργό πολιτική δράση μετά τις επόμενες εκλογές τον Σεπτέμβριο του 2021. Συνολικά ο ίδιος βαθμολογεί με “καλά” το εξάμηνο της Γερμανικής Προεδρίας. “Λόγω των πολλών αναβολών και ακυρώσεων που προκάλεσε η πανδημία, δεν θα μπορούσε να είναι ”πολύ καλά””.
Εντούτοις και η ίδια η καγκελάριος Μέρκελ παραδέχθηκε ότι πολλά δεν έγιναν. “Είχαμε μεγαλύτερους στόχους. Το λέω ανοιχτά”, είπε μετά την τελευταία Σύνοδο Κορυφής. Ένα από τα άλυτα ζητήματα είναι ασφαλώς οι σχέσεις με την Τουρκία.
Πέρα από ορισμένες μικρής κλίμακας και αμφιβόλου αποτελεσματικότητας κυρώσεις, οι Ευρωπαίοι δεν κατάφεραν να συντονιστούν και να πιέσουν την Άγκυρα, ώστε να τερματίσει την προκλητική της δράση στην ανατολική Μεσόγειο. Οι δε συνεχείς διαμεσολαβητικές προσπάθειες του γερμανού υπ. Εξωτερικών Μάας δεν καρποφόρησαν.
Οι δε έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με Βόρεια Μακεδονία και Αλβανία προσέκρουσε στο βέτο της Βουλγαρίας ενώ οι προγραμματισμένες σύνοδοι με την Κίνα και την Ένωση Αφρικανικών Χωρών ακυρώθηκαν λόγω της πανδημίας.
Επίσης δεν έγινε η “Σύνοδος για το μέλλον της ΕΕ” η οποία θα δρομολογούσε αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Η δε “καυτή πατάτα” της Μετανάστευσης και Ασύλου περνά πλέον στα χέρια της επόμενης, Πορτογαλικής Προεδρίας. Οι μάχες με Πολωνία και Ουγγαρία είναι και εδώ προδιαγεγραμμένες.
Κάθε προεδρία έχει απρόβλεπτους παράγοντες
Η λίστα των εκκρεμών θεμάτων είναι θεωρητικά πολύ πιο μακρά. Οι ευθύνες της μη επίλυσής τους δεν μπορούν όμως να αποδοθούν ούτε στη γερμανική, ούτε σε οποιαδήποτε προεδρία, επισημαίνει ο γερμανός πρέσβης στην ΕΕ Κλάους. Αυτό οφείλεται στις ιδιαίτερα σύνθετες ευρωπαϊκές δομές αλλά και στις εν μέρει διαμετρικά αντίθετες θέσεις πολλών χωρών μελών.
Ως παράδειγμα, ο διπλωμάτης αναφέρει τις προσπάθειες που έγιναν για να υπάρξουν κοινά μέτρα στο μέτωπο της πανδημίας. Σε ορισμένες χώρες προβλέπεται καραντίνα 14 ημερών, σε άλλες 10, 7 ή και 5. Στη μάλιστα Σουηδία δεν προβλέπεται καν. Οι χώρες της ΕΕ δεν κατάφεραν να συνονιστούν στο πεδίο αυτό.
“Εύχομαι να υπάρξουν περισσότερες αποφάσεις με ενισχυμένη πλειοψηφία”, λέει ο ίδιος, προσθέτοντας, ότι η αρχή της ομοφωνίας οδηγεί πολλές φορές σε παράλυση των διαδικασιών λήψης αποφάσεων. Η συμβουλή του προς τις επόμενες προεδρίες: “Να περιμένετε πάντα ότι θα συμβεί κάτι το απρόβλεπτο”.
