Η 1η Δεκεμβρίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS το 1988, με απόφαση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ) και στη συνέχεια της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.

Το AIDS είναι μία από τις φονικότερες επιδημίες στην παγκόσμια ιστορία. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΠΟΥ, από το 1981 που παρατηρήθηκε κλινικά στις ΗΠΑ, περί τα 75 εκατ. άνθρωποι έχουν προσβληθεί από το ιό HIV και πάνω από 35 εκατ. άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους (2018). Το 2018, 37,9 εκατ. άνθρωποι είναι φορείς του ιού HIV.

Ο ιός HIV και το AIDS

Ο ιός HIV στοχεύει στο ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου, καθιστώντας τον οργανισμό του ευάλωτο έναντι των λοιμώξεων και ορισμένων τύπων καρκίνου.

Καθώς ο ιός καταστρέφει και εμποδίζει τη λειτουργία των ανοσοκυττάρων, τα μολυσμένα άτομα σταδιακά γίνονται ανοσοανεπαρκή.

Η κατάσταση αυτή, οδηγεί σε αυξημένη ευαισθησία σε ευρύ φάσμα λοιμώξεων, καρκίνων και άλλων ασθενειών. Το πλέον προχωρημένο στάδιο της λοίμωξης από τον HIV είναι το Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσοποιητικής Ανεπάρκειας (AIDS), το οποίο μπορεί να χρειαστεί από 2 έως 15 χρόνια για να αναπτυχθεί, ανάλογα με το άτομο.

Το AIDS καθορίζεται από την ανάπτυξη ορισμένων καρκίνων, λοιμώξεων ή άλλων σοβαρών κλινικών συμπτωμάτων. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, οι ομάδες ανθρώπων που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης του HIV, είναι άνδρες που έχουν σεξουαλική επαφή με άνδρες, χρήστες ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών, άτομα σε φυλακές και άλλα κλειστά περιβάλλοντα, διεμφυλικοί και εργαζόμενοι στην πορνεία και οι πελάτες τους.

Θεραπεία για τις λοιμώξεις από τον HIV, δεν υπάρχει. Ωστόσο, τα αποτελεσματικά αντιρετροϊκά φάρμακα μπορούν να ελέγξουν τον ιό και να βοηθήσουν στην πρόληψη της μετάδοσης έτσι ώστε τα άτομα με HIV λοίμωξη να απολαμβάνουν υγιή, μακρά και παραγωγική ζωή.

Μεταξύ του 2000 και του 2017, οι νέες μολύνσεις από τον HIV μειώθηκαν κατά 36% και οι θάνατοι που σχετίζονται με τον HIV μειώθηκαν κατά 38%, λόγω της θεραπείας με αντιρετροϊκά φάρμακα.

Σημειωτέον ότι το 2005 λάμβαναν θεραπεία 2 εκατ. ασθενείς, 8 εκατ. το 2010, 21,7 εκατ. το 2017, ενώ ο στόχος για το 2020 είναι 30 εκατ. και για το 2030, 33 εκατ. άτομα. Η UNAIDS, η υπηρεσία του ΟΗΕ για την καταπολέμηση του AIDS, εκπέμπει αισιόδοξα μηνύματα για την τιθάσευση του ιού και τονίζει ότι «το τέλος της επιδημίας του AIDS δεν είναι πλέον απλώς ένα όραμα, μπορεί να γίνει πραγματικότητα έως το 2030».

Η κατάσταση στην Ελλάδα

Μείωση στις νέες διαγνώσεις της HIV λοίμωξης, παρατηρείται στην Ελλάδα, μετά από μια σταθεροποιητική τάση την τελευταία τριετία. Ανησυχητικές όμως παράμετροι είναι η αύξηση σε ετεροφυλόφιλους και τα υψηλά ποσοστά, πάνω από 50%, καθυστερημένης διάγνωσης της HIV λοίμωξης.

Σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), τους πρώτους δέκα μήνες του 2019 διαγνώστηκαν και δηλώθηκαν 473 περιστατικά HIV λοίμωξης (4,4 ανά 100.000 πληθυσμού), εκ των οποίων τα 364 (76,96%) αφορούσαν σε άνδρες, τα 106 (22,41%) σε γυναίκες και 3 (0,63%) σε διεμφυλικά άτομα.

Οι νέες διαγνώσεις HIV ανά 100.000 πληθυσμού για το πρώτο δεκάμηνο του 2019, βρίσκονται σε χαμηλότερα επίπεδα συγκριτικά με εκείνες που δηλώθηκαν τα αντίστοιχα χρονικά διαστήματα των εννέα προηγούμενων ετών.

«Η μείωση είναι ακόμα μεγαλύτερη (266 σε σχέση με 378-749 νέες διαγνώσεις την τελευταία δεκαετία), αν λάβουμε υπόψη μόνο τα άτομα ελληνικής προέλευσης», ανέφεραν, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, οι εκπρόσωποι της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS (ΕΕΜΑΑ), με αφορμή το 31ο Πανελλήνιο Συνέδριο AIDS και την σημερινή Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS.

Κυρίαρχος τρόπος μετάδοσης παραμένει η σεξουαλική επαφή χωρίς προφύλαξη μεταξύ ανδρών (41,9%), ενώ ακολουθεί η ετεροφυλοφιλική σεξουαλική επαφή (28,6%) και η χρήση ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών (8,3%).

«Αν και ο αριθμός των νέων διαγνώσεων στους χρήστες ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών έχει μειωθεί σημαντικά, συγκριτικά με την περίοδο της επιδημίας του 2011-2013, ωστόσο δεν έχει προσεγγίσει τα προ της επιδημίας επίπεδα.

Το ποσοστό των νέων διαγνώσεων ατόμων αλλοδαπής εθνικότητας τείνει να αυξάνεται σταθερά μετά το 2015, φθάνοντας το 2019 το 43%, με άτομα κυρίως από χώρες της υποσαχάριας Αφρικής και της Κεντρικής Ευρώπης», ανέφεραν οι εκπρόσωποι της ΕΕΜΑΑ.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το 2018 ζούσαν με τον HIV περίπου 37,9 εκατομμύρια άτομα. Το 2018 διαγνώσθηκαν 1,7 εκατομμύρια νέες μολύνσεις, αριθμός που απέχει σημαντικά από τους στόχους που έχουν τεθεί για τον έλεγχο της πανδημίας του AIDS μέχρι το 2030.

Εντούτοις, η μεγάλη αύξηση της πρόσβασης των ατόμων στην αντιρετροϊκή θεραπεία κατά τα τελευταία έτη είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση των θανάτων παγκοσμίως και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους.

Στην Ελλάδα, βάσει των ευρωπαϊκών και διεθνών κατευθυντηρίων οδηγιών, χορηγείται αντιρετροϊκή θεραπεία σε όλα τα άτομα με HIV λοίμωξη το ταχύτερο δυνατόν μετά τη διάγνωση.

Η έγκαιρη χορήγησή της συνδέεται, σε ατομικό επίπεδο, με τη μείωση της νοσηρότητας και της θνητότητας της νόσου και, σε επίπεδο δημόσιας υγείας, με την ελάττωση της μεταδοτικότητας και την συνακόλουθη αναχαίτιση της επιδημίας.

«Ευελπιστούμε η εκπληκτική πρόοδος που έχει επιτευχθεί αυτά τα 30 χρόνια να συνεχιστεί και να οδηγήσει σύντομα, με τη βοήθεια καινοτόμων θεραπειών, στην εκρίζωση της νόσου και την εξάλειψη του στίγματος που ακόμα και σήμερα βιώνουν τα άτομα που ζουν με τον HIV», δήλωσαν οι επιστήμονες.